هوش مصنوعی شهری از اتوماسیون تا خودمختاری در شهر‌های آینده

عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ در دنیای امروز، شهر‌های زیادی با پرچم «شهر هوشمند» در حال توسعه هستند. پژوهش‌ها و گزارش‌های میدانی نشان می‌دهند زنجیره بی‌پایانی از ابتکارات هوشمند در مختصات مختلف جغرافیای شهری در حال پیاده‌سازی است که در کنار یکدیگر، چشم‌انداز پیجیده‌ای از آینده شهر‌ها نشان می‌دهد، اما هم‌چنان یک تعریف واحد و ادراک عمومی و همه‌شمول از شهر هوشمند وجود ندارد و موجودیت شهر هوشمند مورد بحث است.

برخی محققان بر این باورند که شهر هوشمند تنها در تصورات ما وجود دارند، زیرا در جهان امروز موارد معدودی از واقعیت شهر‌های هوشمند را می‌توان یافت. از سوی دیگر، هرچند هواداران ایده شهر‌های هوشمند آن را مجموعه‌ای از ایده‌های همگن و الهام‌گرفته از ایمان راسخ به فناوری می‌دانند، در واقع این پروژه‌ها طیف وسیعی از کاربری‌ها و شیوه‌ها را نشان می‌دهند. هرچند دریای شهر‌های هوشمند بسیار وسیع و نامتناهی است، مخرج مشترک روند‌ها و ایده‌های آن را می‌توان در فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) جست‌وجو کرد.

به طور معمول، یک شهر هوشمند شامل شبکه‌های هوشمند، حسگر‌های هوشمند و اینترنت اشیاست که می‌توانند حجم وسیعی از داده‌ها درباره سازوکار‌های شهری مانند میزان انرژی مصرفی و حمل‌ونقل را به مدیران آن عرضه کنند. در مدیریت شهری هوشمند چنین حجمی از داده‌ها برای دستیابی به راهبرد‌های مدیریت یکپارچه، هوشمند، پایدار و بهینه شهری به کار گرفته می‌شود.

فناوری، پیش‌ران تحولات شهری

در طول تاریخ، تحولات شهری ارتباط تنگاتنگی با رشد فناوری‌های مورد استفاده در آن‌ها داشته‌اند. همان‌گونه که باز طراحی شهر‌ها در اوایل قرن بیستم با توسعه استفاده از خودرو‌های شخصی اجتناب‌ناپذیری به نظر می‌رسید، شهرنشینی هوشمند نیز در جوامع امروزی غیرقابل‌کنترل است.

شهر‌های هوشمند و فناوری‌های به‌کارگرفته‌شده در آن‌ها پیوسته در حال تغییر و به‌روزآوری هستند و بر ظرفیت‌های پویای شهری اثرگذار هستند؛ بنابراین در روند جهانی جدیدی که شهر‌ها را به سوی شهرنشینی هوشمند سوق می‌دهند، مسئله تنها به تحولات شکلی شهر‌ها محدود نمی‌شود و ابداعات و نوآوری‌هایی که وارد زندگی شهروندان می‌شوند حائز اهمیت هستند. هر اندازه فناوری‌ها و ابتکارات ارائه‌شده در یک شهر انقلابی‌تر و کلان‌تر باشند، تحولات شهر میزبان آن نیز عظیم‌تر است.

امروزه این چالش را می‌توان در نسبت هوش مصنوعی و زیست شهری مشاهده کرد. نوآوری‌های عرضه هوش مصنوعی می‌توانند تغییرات زیادی در زندگی ما ایجاد کنند که مصادیق آن را می‌توانیم همین امروز در خودرو‌های خودران، روبات‌ها و پلتفرم‌های خودمختار مدیریت زیرساخت‌های شهری مشاهده کنیم. این روند شهر‌های هوشمند را به مخلوقات شهری ناشناسی تبدیل می‌کند.

ادامه روند فناوری‌های هوشمند شهری به‌زودی می‌تواند برای نخستین‌بار در طول تاریخ زندگی بشر، مدیریت خدمات شهری را از دست شهروندان و به طور دقیق‌تر انسان‌ها خارج و اداره شهر‌ها را به صورت خودمختار محقق کند، روندی که همین امروز نیز فراتر از ارائه خدمات و مراقبت و نگهداری از شهر‌ها رفته است و درصدد ورود به حوزه طراحی و برنامه‌ریزی هوشمند شهری است تا به عنوان سیاست‌گذار و تصمیم‌ساز، سکان را در اختیار بگیرد. خروجی این روند را می‌توان در تحقق شهر خودمختار دسته‌بندی کرد.

شهر‌ها خودمختار می‌شوند

شاید در گذشته نه‌چندان دور، شهر‌های خودمختار تنها به سازوکار‌های اقتصادی و سیاسی حاکم بر آن‌ها اشاره داشت، اما امروزه با توسعه ایده‌های شهر هوشمند و در توصیف شهر‌های هوشمند آینده نیز به کار گرفته خواهند شد. پروژه شهر خودمختار «مصدر» در ابوظبی امارات از جمله پروژه‌های مشهور در این حوزه است که از سال ۲۰۰۷ میلادی با سرمایه‌گذاری بیست‌میلیارددلاری آغاز به کار کرده است.

مدیران این پروژه پیوسته در حال به‌روزرسانی و توسعه ایده‌های هوشمندسازی حکمرانی شهری در مسائلی نظیر حمل‌ونقل شهری هستند و امیدوارند با توسعه آن‌ها تا ۲۰۳۰ به هدف خودمختاری این شهر دست یابند. هرچند تاکنون تأکید بر هوشمندی شهر‌ها تداخلی با حضور شهروندان و مشارکت آن‌ها در اداره امور شهری نداشت، پروژه‌هایی مانند مصدر و روند توسعه فناوری مؤید ظهور پدیده شهر‌های خودمختار در آینده نزدیک است، شهر‌هایی که مبتنی بر هوش مصنوعی قادر به اندیشه، تصمیم‌گیری و اقدام بدون حضور ناظران بالادستی خواهند بود.