تجارت فناوری‌های پیشرفته چه تأثیری بر رشد اقتصادی دارد؟

عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ گفتگو درباره فناوری‌های نوین و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌ویژه در روز‌هایی که جهان با همه‌گیری کووید ۱۹ دست و پنجه نرم می‌کرد، رونق زیادی گرفته بود. نوآوری‌ها و ابتکاراتی که در دو سال گذشته بشر را از انزوا و چالش‌های بیشتر تا حدودی نجات دادند، محصول سال‌ها پژوهش و سرمایه‌گذاری بودند که حتی در نبود شرایط ویروسی نیز مسیر خود را طی می‌کردند، اما شرایط ویژه کرونا به آن سرعت بخشید. اما در این زمینه، تجربه زیستی مردم کشور‌های مختلف یکسان نیست و به طور معمول، شهروندان شهر‌های مختلف خود را در دو دسته مختلف مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان می‌بینند.

اما در حقیقت، جهانی‌سازی فناوری‌های نوین و تجارت آن‌ها بر دو حوزه کارآفرینی اثرگذارند: یکی گشایش‌های اقتصادی کشور‌های صادرکننده و دیگری میزان نوآوری و ابتکار عمل کشور‌های واردکننده. بررسی‌های پژوهشگران اقتصاد فناوری نشان می‌دهد باز بودن در‌های اقتصادی کشور‌های میزبان به روی فناوری‌های نوین الزاما آن‌ها را به مصرف‌کنندگان صرف این محصولات تبدیل نمی‌کند.
به زبان ساده‌تر، کشور‌های کمترتوسعه‌یافته با اتکا به اکوسیستم استارت‌آپی خود نیز می‌توانند در این تبادلات به ایفای نقش بپردازند و به‌تدریج سهم خود را از بازار جهانی تجارت محصولات دانش‌بنیان افزایش دهند.

صادرات فناوری به روایت آمار

صادرات محصولات دانش‌بنیان یا فناوری‌پایه عبارت است از صدور کالا یا خدماتی که تحقیق و توسعه بخش مهمی از فرایند تولید و عرضه آن را شکل دهد. نهاد‌های مختلف هرسال تلاش می‌کنند گزارش‌های دقیقی از میزان صادرات و واردات محصولات دانش‌بنیان ارائه دهند. اگرچه این گزارش‌ها در برخی موارد با یکدیگر اختلافاتی دارند، به نظر می‌رسد کسی به صورت میانگین درباره صدرنشینی چینی‌ها در جدول برترین صادرکننده‌ها اختلاف نظر ندارد، صدرنشینی‌ای که برای ایالات متحده به عنوان مهد فناوری‌های روز دنیا چالش‌برانگیز شده است و آن‌ها به شدت به دنبال احیای سیطره خود بر این حوزه هستند.

اما در کنار نام بزرگان این بازار، نام برخی حوزه‌ها و کشور‌ها نیز به‌تدریج در حال درخشش بیشتری است. برای نمونه، با توسعه ایده اینترنت اشیا، تجارت محصولات فناوری مرتبط با آن پیوسته در حال افزایش است در حالی که پرچم‌دار آن نه چین و آمریکا و نه حتی ژاپن یا آلمان باشد. ویتنام، فیلیپین و مالزی اقتصاد‌های نوظهوری هستند که در این حوزه به‌سرعت در حال افزایش سهم خود از بازار سه‌تریلیون‌دلاری آن هستند.

رابطه تجارت دانش‌بنیان و قدرت رقابتی کشور‌ها

کارشناسان اقتصادی در سال ۲۰۲۰ میلادی و با شیوع همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ دوران طولانی رکود اقتصاد جهانی را پیش‌بینی کردند. اما از اواخر سال ۲۰۲۰ و در حالی که هنوز دسترسی کاملی به واکسن و درمان قطعی بیماری ایجاد نشده بود، گزارش‌های اقتصادی از رونق کشور‌های برتر در تجارت فناوری‌های نوین حکایت داشتند. به لطف شکوفایی تقاضای بازار در تجهیزات الکترونیکی، ارتباطاتی، فراوری داده‌ها و رایانش ابری تراز تجاری کشور‌های دارای اقتصاد دانش‌بنیان به‌تدریج به سمت مثبت شدن میل می‌کرد.

در نتیجه، می‌توان گفت توانایی تبدیل دانش به نوآوری و استفاده از آن در جهان امروز نقش مهمی در قدرت رقابتی کشور‌های مختلف دارد. بنابراین، کشور‌های مختلف تلاش می‌کنند با گشایش ورودی بازار‌های خود به روی جهان در اقتصاد جهانی تلفیق شوند. در چنین فرایندی، کشور‌هایی می‌توانند از فرصت حضور در بازار‌های جهانی بیشتر بهره‌مند شوند که محصولات صادراتی خود را با اتکا بر نوآوری و ابتکار عمل تولید کرده باشند. صادرات محصولات دانش‌بنیان ارزش افزوده دوچندانی را در مقایسه با صادرات کالا‌های سنتی و یا خام‌فروشی ایجاد می‌کند که توان رقابتی کشور‌های صادرکننده را در بلندمدت در بازار‌های جهانی تقویت می‌کند.